✔️بررسی روایات مدح زراره و غلبه تفکر زراریه در تشیع
یکی از روایاتی که زراریه در مدح زراره بدان استناد میکنند این حدیث است.
ترجمه:
مفضل بن عمر میگوید: روزی که فیض بن مختار نزد امام صادق صلواتاللهعلیه آمده بود، آیهای از قرآن را خواند. آن حضرت آیه را برای او تاویل کرد، فیض به حضرت گفت: خدا مرا فدایت گرداند، این اختلاف بین شیعیان شما چیست؟ امام صلواتاللهعلیه فرمود: ای فیض کدام اختلاف؟ فیض به حضرت عرض کرد. در جلسات بحث آنان در کوفه شرکت میکنم و از اختلاف آنها در روایاتشان به شک میافتم، تا این که به مفضل بن عمر مراجعه میکنم، او مرا از این شک باز میدارد و نفسم از این گرفتاری نجات مییابد، و قلبم مطمئن میگردد. پس حضرت به او فرمود: ای فیض درست میگویی، همانطور است که گفتی، بدرستی که مردم در دروغ بستن بر ما ولع دارند. گویا خداوند بر آنها دروغ بستن بر ما را واجب گردانیده و جز این چیزی از ایشان نخواسته است، مطلبی را با یکی از آنان در میان میگذارم، هنوز از نزد من خارج نشده آن را بر غیر تاویلش، تاویل مینماید و این کار به خاطر آن است که هدفشان از حدیث و محبت ما الهی نیست و امیال دنیایی دارند. و هر کدامشان دوست دارد که برای خود سری باشد، هیچ بندهای نیست که نفس خود را بلند گرداند مگر این که خداوند او را پست نماید، و هیچ بندهای فروتنی و تواضع ننماید، مگر این که خداوند او را بلند مرتبه گرداند و شرافت دهد.
پس هرگاه در جستجوی حدیث ما برآمدی، بر تو باد که به این شخص که این جا نشسته به او مراجعه کن! و با دست اشاره به یکی از اصحاب ما نمود.
از حاضران سؤال کردم که آن مرد کیست؟ گفتند: او زراره بن اعین است.
📚رجال کشی ج۱ ص۱۳۵
••••••••••••••••••••••
نکات حدیث:
1⃣اولین موضوع که نیاز به تدبر و تامل در این حدیث دارد بحث سلسله سند آن و حضور
محمد بن سنان و مفضل بن عمر سلام الله علیهما در بین راویان این روایت است که از طیف معارفی و جریان مقابل زراره هستند و اختلاف بین این دو طیف با رجوع و تأمل در آثارشان از واضحات میباشد. توثیق جریان زراریه در کتب رجالی مکتب بغداد که در ادامه همان تفکر زراره هستند و عدم توثیق مفضل و محمد بن سنان از مصادیق بارز اختلاف این دو طیف میباشد.(سند حدیث: مُحَمَّدُ بْنُ قُولَوَيْهِ، قَالَ حَدَّثَنِي سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، قَالَ حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِي الْخَطَّابِ،
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ، عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ)
📎
اینجا و اینجا را ببینید.
2⃣به تصریح نجاشی، فیض بن مختار از اصحاب امام باقر، امام صادق و امام کاظم صلواتاللهعلیهم بوده و این روایت مربوط به عصر امام صادق صلواتاللهعلیه میباشد و با عنایت به متن حدیث و کوفی الاصل بودن فیض، از محالات است که در عصر امام صادق صلواتاللهعلیه ایشان شناختی از همشهری خود زراره که ساکن کوفه بوده نداشته باشد.(
الفيض بن المختار: الجعفي الكوفي ، روى عن أبي جعفر وأبي عبد الله وأبي الحسن عليهمالسلام ، ثقة ، عين ، له كتاب ، يرويه ابنه جعفر)
3⃣فیض بن مختار از اصحاب باطنی و معارفی و صاحب سر امام صادق صلواتاللهعلیه بوده است.اولین کسی بود که تصریح بر امامت امام هفتم یعنی امام کاظم صلواتاللهعلیه را از امام صادق صلواتاللهعلیه شنید و اینکه امام ایشان را به جای مفضل که در ابتدای حدیث تأیید شده به شخصیتی مانند زراره ارجاع دهند غیر قابل باور است.(
مَا رُوِيَ فِي الْفَيْضِ وَ يُونُسَ بْنِ ظَبْيَانَ وَ أَنَّ الْفَيْضَ أَوَّلُ مَنْ سَمِعَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام نَصَّهُ عَلَى ابْنِهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ علیه السلام)
4⃣با عنایت به حدیث
[به نقل از اسماعیل بن عبدالخالق: هنگامی که نام فرزندان اعین نزد امام صادق صلواتاللهعلیه مطرح شد فرمودند: به خدا قسم بنی اعین چیزی نمی خواهند جز اینکه بر قدرت باشند.] تعارض روایت فوق با این حدیث و سایر روایات مذمت عیان است.
این قسمت از حدیث
[بدرستی که مردم در دروغ بستن بر ما ولع دارند. گویا خداوند بر آنها دروغ بستن بر ما را واجب گردانیده و جز این چیزی از ایشان نخواسته است، مطلبی را با یکی از آنان در میان میگذارم هنوز از نزد من خارج نشده آن را بر غیر تاویلش، تاویل مینماید و این کار به خاطر آن است که هدفشان از حدیث و محبت ما الهی نیست و امیال دنیایی دارند. و هر کدامشان دوست دارد که برای خود سری باشد] از ویژگیهای زراره در سایر روایات میباشد.
5⃣با دقت و تأمل در متن و سند حدیث که از طریق محمد بن سنان از مفضل نقل شده، قدرت و نفوذ زراریه و فطحیه در شیعه و سایر قرائن مانند آنچه قاضی نعمان در دعائم و شهرستانی در تفسیرش نقل کردهاند، قسمت انتهایی حدیث و مدح زراره قطعا توسط مقصره جعل و به حدیث اضافه شده است.
ادامه در پست بعد
@negahinou