ArtsakhStrong

Արամ Մանուկյանի դառնացած խոսքերը.

Ես ճանաչել եմ շատ ազգեր, երբ ուսանող եմ եղել Անգլիայում: 9600 աշակերտների մեջ երեք հայ էինք միայն: Հաճախ հարց եմ տվել ինձ. ինչո՞ւ նրանք ավելի զարգացած լինեն, և մենք այնքան զարգացած չլինենք: Որտե՞ղ է պատճառը: Կարդացել եմ նրանց գրականությունը, ճանաչել եմ նրանց պատմությունը, հաղորդակից եմ եղել նրանց ապրող ղեկավարների հետ՝ և՛ հոգևորական, և՛ քաղաքական, և՛ պետական: Ես եկել եմ հետևյալ եզրակացության. նրանք կարգավորյալ ձևով են դասավորում իրենց կյանքը, և մեկ փիլիսոփայություն ունեն: Դա հետևյալն է. ընդհանուրին շահին մեջն է անհատին շահը, ոչ թե անհատականին մեջն է ընդհանուրին շահը: Եթե ընդհանուր մարմինս առողջ չլինի, իմ թևը չի կարող երկար առողջ մնալ: Մարմին է ազգը: Այդ մարմինն իր ամբողջության մեջ եթե առողջ չլինի, ես՝ մի մասնիկս, չեմ կարող այդ վատառողջ մարմնի մեջ առողջ լինել: Հետևաբար՝ ընդհանրական շահը՝ քաղաքի փողոցը, հրապարակը, այն բոլոր հասարակական շենքերը, հաստատությունները, որոնք կան, իմ տնից վեր պետք է դասվեն, որովհետև դրանք կպատկանեն ամբողջին, ոչ թե ինձ: Եթե իմը նախընտրեմ, մի օր ընդհանուրի հիվանդությունը իմ տանը կհասնի: Սա շատ պարզ, Լապալիսյան ճշմարտություն է… Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Գարեգին Ա

Մշտապես ստելու նպատակն այն չէ, որ մարդիկ հավատան ստին, այլ այն, որ վստահանան, որ այլևս ոչ ոք ոչնչի չի հավատում: Այն ժողովուրդը, որն այլևս չի կարողանում սուտը ճշտից զանազանել, չի կարող նաև զանազանել ճիշտն ու սխալը: Եվ այդպիսի ժողովուրդը, զրկված լինելով մտածելու ու դատելու կարողությունից, առանց գիտենալու և կամենալու, ամբողջովին ենթարկվում է ստերի իշխանությանը: Նման ժողովրդի հետ կարող ես անել ինչ ուզես: Գերմանացի փիլիսոփա և պատմաբան Հաննա Արենդտ

Ադրբեջանի պարտադրանքին հլու՝ հայկական կողմը սահմանազատումն սկսեց Տավուշից, կարծելով, թե սա Ադրբեջանին նույն ոգով գործընթացը շարունակել կստիպի։ Ադրբեջանին, բայց, ոչ թե գործընթացն էր հետաքրքրում, այլ տարածքները, որ ստացավ։ Սահմանազատումը Ադրբեջանին հետաքրքրում է այնքանով, որքանով այն իրենց ընթացիկ խնդիրները լուծելու եւ, ամենագլխավորը, իրենց ներկայությունը Հայաստանի տարածքում օրինականացնելու հնարավորություն է տալու։ Նրանք հետ քաշվելու նպատակ չունեն։ Հնարավոր գտնեն՝ ավելի կխորանան։ Սահմանի յուրաքանչյուր հատվածի համար նրանք նոր քարտեզներ են բերելու ու նոր պայմաններ են թելադրելու։ Հետ կքաշվեն, երբ ստիպված կլինեն։ Իսկ ստիպված կլինեն, եթե հայկական կողմը կկարողանա (վաղուց պետք է կարողացած լիներ) ճիշտ օգտագործել ներգրավված դերակատարների գործոնն ու կմշակի գործուն քայլեր, որպիսիք չեն եղել ու հույս, որ կլինեն՝ չկա։ Ադրբեջանի ծրագիրը հստակ է՝ որքան կարելի է ուժեղ ճնշել Հայաստանին, կորզել հնարավոր ու անհնարին բոլոր զիջումները, թույլ չտալ, որ ոտքի կանգնի, հարկ եղած դեպքում՝ սրել հակամարտությունը, սպառնալ պատերազմով, գնալ սադրանքների։ Նրանց ոգեւորում է Հայաստանի իշխանության անկարողությունը։ Տեսնում են՝ վախերով են առաջնորդվում, մոլորված են, չեն կողմնորոշվում։ Այդ դեպքում՝ ինչո՞ւ չճնշել ու չստանալ ավելին։ Ստվարաթղթե քարտեզը ձեռքին Փաշինյանը, կասկածից դուրս է, ինչպես նախկինում եղած նահանջների, այնպես էլ նոր նահանջի բացատրությունը կտա։ Նախկիններին մեղավոր հայտարարելու տարբերակը միշտ էլ կա։ Ծայրահեղ դեպքում կհայտարարի, թե նահանջ չի էլ եղել, թե հազար ինը հարյուր չգիտսթեոր թվի քարտեզով հենց այսպես էլ պետք է լիներ։ Եթե շարունակի գործել այս տրամաբանությունը, ապա նման պատկեր ենք ունենալու նաեւ Ադրբեջանը Նախիջեւանին կապող ճանապարհի դեպքում։ Այդպիսի ճանապարհ, իհարկե, պետք է լինի։ Դա բոլորովին էլ վատ չէ։ Հակառակը՝ Հայաստանի համար շահեկան է, բայց մեկ կարեւոր պայմանով, եթե ճանապարհը ոչ թե միջանցք է, այլ ճանապարհ եւ գտնվում է հայկական կողմի վերահսկողության ներքո։ Եթե երթեւեկն այդ ճանապարհով Հայաստանի սահմանապահներն ու մաքսավորներն են վերահսկում։ Իր հաջողություններով ոգեւորված Ադրբեջանը, բայց, անելու է ամեն ինչ, որ նախ՝ ճանապարհը կոչվի միջանցք, ապա՝ չլինի Հայաստանի իրավասության ներքո։ Հուսանք՝ հանգամանքները, գլխավորապես՝ Իրանի, Արեւմուտքի ու ԱՄՆ-ի ներգրավմամբ պայմանավորված, կբեկեն ընթացքը եւ չորս տարի շարունակ Ադրբեջանի օգտին աշխատող տրամաբանությունն այս դեպքում չի գործի։ Բայց, այնուամենայնիվ, եթե Ադրբեջանը կրկին հաջողի, ապա մեր սահմանապահների ու մաքսավորների մոլորված ու ամոթով լի հայացքի ներքո անցնելու է անխոչընդոտ ադրբեջանական ավտոմեքենաների ու գնացքների շարանը, իսկ հայկական կողմը բացատրություն գտնելու պարտավորությունից դրդված, իրենց բնորոշ մանիպուլյատիվ ոճով հայտարարելու է, թե Սյունիքով անցնողը ոչ թե միջանցք է, այլ ճանապարհ եւ այն, իհարկե, գտնվում է Հայաստանի վերահսկողության ներքո, որովհետեւ մեր սահմանապահները եւ մեր մաքսավորները լայն բացած աչքերով նայում են, թե ինչպես են մարդիկ ու բեռներն անցնում Հայաստանի տարածքով։ Եթե նայում են, այն էլ լայն բացած աչքերով, ուրեմն, մեր վերահսկողության ներքո է։ Մոտավորապես այս կարգի է լինելու բացատրությունը։ Բայց, հուսանք, որ միջանցք չի լինի։ Հուսանք՝ նոր պարտությունները մեզ կշրջանցեն Իրավապաշտպան Վարդան Հարությունյ

Խաղաղության հաստատումը Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ արեւմտյան հարթակում չի կայանում, որովհետեւ Ադրբեջանը ցանկանում է շարունակել թուլացնել Հայաստանը եւ հասնել «Զանգեզուրյան» միջանցքի պրոյեկտի իրականացմանը, իսկ Արեւմուտքը թուլացած է խորքային գլոբալ զարգացումերի արդյունքում, ինչպես նաեւ այն աննախադեպ ընտրական գործընթացով, որը մոտ կես տարի կաթվածահար է պահելու ԱՄՆ նախագահական վարչակազմին: Տապալելով սահմանադրական փոփոխությունների արդեն երրորդ նախաձեռնությունը եւ աղբարկղ շպրտելով մշակված վերջին հայեցակարգը, Փաշինյանի կառավարությունը այս անգամ ձեռնարկել է «նոր սահմանադրության» ընդունումը, որի միակ նպատակն է Ալիեւի շանտաժների եւ պահանջների կատարումը: Փետրվարիին Փաշինյանը հրապարակայնորեն ընդունեց դա, բայց տեսնելով մեր հանրության ընդվզումը, փորձում է հիմա մեր ժողովրդին խաբել, թե իբր փորձում է լուծել Սահմանադրությալ լեգիտիմության հարցը: Ոչ ներառական այս նեղ խմբակային գործընթացին լծվել են միայն  ՔՊ եւ «Հանրապետություն» կոուսակցությունները եւ նրանց սպասարկող «սութի» արեւմտամետ մի քանի ակտիվիստ, որոնք չունենալով որեւէ բովանդակայի առաջարկ, սկսել են ակտիվ քարոզչություն տանել 1995 թվականին իբր Սահմանադրության հանրաքվեի կեղծման վերաբերյալ: ՀԱԿ փոխնախագահ Լևոն Զուրաբյան

Հակամարտության լուծումը Հայաստանը տեսել է ազգերի ինքնորոշման իրավունքը հարգելու միջոցով։ Այսինքն, Հայաստանը ոչ թե ընդդիմացել է տարածքային ամբողջականության սկզբունքին ընդհանրապես (դա մարտահրավեր կլիներ աշխարհակարգին), այլ՝ հակամարտության կարգավորման հիմքում այդ սկզբունքը դնելուն։ Եվ սա հասկացողություն է գտել աշխարհում։ Դրա վկայությունն է այն, որ ոչ թե պատժամիջոցներ են սահմանվել, այլ ստեղծվել է հատուկ միջազգային մարմին, որը կոչված էր լուծումներ գտնել։ Ահա, սա թաքցնելու նպատակով են իշխանությունն ու «ընդդիմությունը» միմյանց մեղադրում Արցախն Ադրբեջանի կազմում ճանաչելու համար։ Սա երկուստեք ձեռնտու մեղադրանք է, որովհետև աղավաղում է եղելությունն ու թույլ տալիս սեփական շահի ելակետից երկրին հասված լրջագույն վնասները թաղել դատարկ աղմուկի մեջ։ Ինչո՞ւ գրեթե երեսուն տարի Ադրբեջանը չէր «նկատում», որ ՀՀ Սահմանադրությունը, իբր, տարածքային պահանջ է պարունակում։ Շատ պարզ պատճառով. որովհետև այն նման պահանջ չի պարունակում։ Հարաբերությունների կարգավորումը Սահմանադրությունը փոխելու նվաստատուցիչ պահանջին բերելը հնարավոր է դարձել Նիկոլ Փաշինյանի անխոհեմ, չմտածված, անպատասխանատու և եսակենտրոն «քաղաքականության» շնորհիվ։ Հայաստանն այսօր ղեկավարում է մարդ, որը սեփական անմտությունը որպես սխալն արդարացնելու հիմնավորում է ներկայացնում։ Մեր երկիրը ոտքի կանգնելու, մեջքն ուղղելու որևէ հեռանկար չունի, քանի դեռ այս անկայուն, գիտելիքների խիստ պակասով, իրենից բացի ոչինչ չկարևորող անձն է որոշումներ կայացնողը։ Սա է պետության ամենամեծ մարտահրավերն այսօր։ Ռաֆայել Թեյմուրազյան

Հակամարտության լուծումը Հայաստանը տեսել է ազգերի ինքնորոշման իրավունքը հարգելու միջոցով։ Այսինքն, Հայաստանը ոչ թե ընդդիմացել է տարածքային ամբողջականության սկզբունքին ընդհանրապես (դա մարտահրավեր կլիներ աշխարհակարգին), այլ՝ հակամարտության կարգավորման հիմքում այդ սկզբունքը դնելուն։ Եվ սա հասկացողություն է գտել աշխարհում։ Դրա վկայությունն է այն, որ ոչ թե պատժամիջոցներ են սահմանվել, այլ ստեղծվել է հատուկ միջազգային մարմին, որը կոչված էր լուծումներ գտնել։ Ահա, սա թաքցնելու նպատակով են իշխանությունն ու «ընդդիմությունը» միմյանց մեղադրում Արցախն Ադրբեջանի կազմում ճանաչելու համար։ Սա երկուստեք ձեռնտու մեղադրանք է, որովհետև աղավաղում է եղելությունն ու թույլ տալիս սեփական շահի ելակետից երկրին հասված լրջագույն վնասները թաղել դատարկ աղմուկի մեջ։ Ինչո՞ւ գրեթե երեսուն տարի Ադրբեջանը չէր «նկատում», որ ՀՀ Սահմանադրությունը, իբր, տարածքային պահանջ է պարունակում։ Շատ պարզ պատճառով. որովհետև այն նման պահանջ չի պարունակում։ Հարաբերությունների կարգավորումը Սահմանադրությունը փոխելու նվաստատուցիչ պահանջին բերելը հնարավոր է դարձել Նիկոլ Փաշինյանի անխոհեմ, չմտածված, անպատասխանատու և եսակենտրոն «քաղաքականության» շնորհիվ։ Հայաստանն այսօր ղեկավարում է մարդ, որը սեփական անմտությունը որպես սխալն արդարացնելու հիմնավորում է ներկայացնում։ Մեր երկիրը ոտքի կանգնելու, մեջքն ուղղելու որևէ հեռանկար չունի, քանի դեռ այս անկայուն, գիտելիքների խիստ պակասով, իրենից բացի ոչինչ չկարևորող անձն է որոշումներ կայացնողը։ Սա է պետության ամենամեծ մարտահրավերն այսօր։ Ռաֆայել Թեյմուրազյան

Փաշինյանն ու իր թիմը ռուսներին կասկածում էին իրենց տապալելու եւ «նախկիններին» աջակցելու մտադրությունների մեջ: Այդուհանդերձ, լարվածությունը կառավարվում էր, քանի դեռ Փաշինյանը հարմարվում էր իր նոր կարգավիճակին, իսկ ռուսները հակված էին նրան հնարավորություն տալ։ Հեղափոխական իշխանությունը նաեւ խուսափում էր ռուսների հետ առճակատումից, քանի որ Ադրբեջանի հետ լարվածությունը մոտենում էր գագաթնակետին: Դրամատիկ շրջադարձ տեղի ունեցավ 2020 թվականի հայ-ադրբեջանական պատերազմից հետո, իսկ այնուհետեւ՝ Ուկրաինայում հակամարտության էսկալացիայի արդյունքում։ Փաշինյանի կառավարությունը որոշեց ձգձգել հրադադարի համաձայնագրի որոշ պայմանների կատարումը, որոնք միջնորդել եւ երաշխավորել էր Ռուսաստանը, ապա մեղադրեց Ռուսաստանին՝ դաշնակցային պարտավորությունները չկատարելու մեջ, երբ Ադրբեջանը սկսեց ճնշում գործադրել՝ փորձելով ստիպել Հայաստանին տեղից շարժվել։ Կառավարության անսքող հավանությամբ՝ մի քանի իշխանամետ լրատվամիջոցներ, փորձագետների հսկայական բանակ եւ մի քանի արբանյակային քաղաքական ուժեր սկսեցին անողոք PR արշավ՝ քարոզելու այն առասպելը, որ պատերազմն անխուսափելի էր, քանի որ այն ռուս-թուրք-ադրբեջանական դավադրություն էր՝ ընդդեմ Հայաստանի: Քարոզչությանը լծվեցին անգամ իշխանության բարձրաստիճան անդամներ։ Այս PR արշավը ծառայեց միաժամանակ երկու նպատակի. նախ՝ այն օգնեց Փաշինյանին խուսափելու իր ապշեցուցիչ անխոհեմ դիվանագիտության արդյունքում անխուսափելի դարձած պատերազմի պատասխանատվությունից։ Երկրորդ՝ հանրությանը հաջողվեց համոզել, որ Ռուսաստանը ոչ միայն չապահովեց Հայաստանի անվտանգությունը՝ ընդդեմ Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի, այլ ավելին՝ բոլոր առումներով նրանց դաշնակիցն է։ Այս պնդումը ձեւակերպվել էր՝ հերքելու համար այն փաստարկը, որ եթե Հայաստանը հրաժարվի Ռուսաստանի հետ դաշինքից, խոցելի կդառնա թուրքական եւ ադրբեջանական ոտնձգությունների նկատմամբ։ Ակնհայտորեն, եթե մարդկանց կարողանային համոզել, որ Ռուսաստանը Հայաստանի հակառակորդների բարեկամն է, ապա բոլոր փաստարկները՝ Ռուսաստանի հետ դաշինքից դուրս գալու եւ դեպի Արեւմուտք շրջվելու վտանգների մասին, կդառնային անհեթեթ. չէ՞ որ Ռուսաստանն արդեն իսկ թշնամի էր, ուստի ցանկացած մերձեցում Արեւմուտքի հետ կարող է միայն ուժեղացնել Հայաստանի անվտանգությունը, անկախ այն բանից, թե ինչ սահմանափակություններ կարող էին ունենալ Հայաստանի հանդեպ Արեւմուտքի ստանձնելիք պարտավորությունները: Ուկրաինական պատերազմը հզոր խթան եղավ այս փաստարկների համար: Այն բանից հետո, երբ Ռուսաստանը հայտնվեց արյունալի եւ երկարատեւ պատերազմի մեջ, «շրջադարձ դեպի Արեւմուտք»-ը սկսեց ավելի լավ գաղափար թվալ: Առաջին հերթին, Ռուսաստանը Ուկրաինայում մինչեւ կոկորդը խրվել էր խնդիրների մեջ, ուստի չէր պատրաստվում մրցագորգ դուրս գալ Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի դեմ՝ Հայաստանին պաշտպանելու համար: Միեւնույն ժամանակ, չէր պատրաստվում նաեւ նոր ճգնաժամի առջեւ հայտնվելու ռիսկի գնալ՝ ընկնելով Հայաստանի հետեւից՝ կասեցնելու վերջինիս դրեյֆը: Երրորդ հարուցիչը.

որը պարտավորեցնում էր Հայաստանին՝ ապահովել Ադրբեջանը Նախիջեւանի հետ կապող ցամաքային ուղի եւ որը պետք է վերահսկվեր ռուսական ԱԴԾ զորքերի կողմից։ Այս մերժումը խաթարեց Ռուսաստանի դիրքը՝ որպես հրադադարի երաշխավոր եւ բանակցություններում միջնորդ։ Դա նաեւ խանգարեց, որ Ռուսաստանն Ադրբեջանի վրա ճնշում գործադրի՝ Հայաստանը Ղարաբաղի հետ կապող Լաչինի միջանցքը բաց պահելու հարցում, քանի դեռ Հայաստանը հրաժարվում էր իրականացնել վերոհիշյալ դրույթը։ Բացի այդ, ռուսները պնդում են, որ այն բանից հետո, երբ Հայաստանը ճանաչեց Ադրբեջանի ամբողջական եւ անվիճելի ինքնիշխանությունը Ղարաբաղի նկատմամբ, ինչը, ըստ նրանց պնդումների, Հայաստանն արել է առանց իրենց հետ խորհրդակցելու կամ նույնիսկ ծանուցելու, Ռուսաստանը չէր կարող որեւէ ձեւով խանգարել Ադրբեջանին լիակատար վերահսկողություն հաստատել Ղարաբաղի վրա: Վերջապես, ռուսները զայրացած են այնպիսի գործողություններից, ինչպիսիք էին Հռոմի ստատուտի վավերացումը Հայաստանի կողմից, որը ենթադրում էր Վլադիմիր Պուտինի ձերբակալություն վերջինիս՝ Հայաստան այցելելու պարագայում, քանի որ դրանից մի քանի ամիս առաջ Միջազգային քրեական դատարանը Ռուսաստանի նախագահին մեղադրանք էր ներկայացրել ռազմական հանցագործությունների համար, ինչպես նաեւ՝ հայկական պատվիրակության այցը Բուչա, Շվեյցարիայում Ուկրաինայի վերակառուցման վերաբերյալ վերջին համաժողովին Հայաստանի մասնակցությունը եւ այլն: Ախտանիշներից դեպի հիվանդություն Գայթակղիչ է կենտրոնանալ վերը թվարկված փոխադարձ մեղադրանքների վրա եւ փորձել պարզել, թե դրանցից որն է արդարացված, եւ ով է մեղավոր երկու երկրների հարաբերությունների վատթարացման համար։ Բայց դա ժամանակի եւ էներգիայի անիմաստ վատնում կլիներ, քանի որ կոնկրետ հարցերի շուրջ վեճերը հիվանդությունը չեն: Դրանք հիվանդության ախտանիշներ են, որն ունի երեք փոխազդող հարուցիչներ՝ Փաշինյանի կառավարության ֆունդամենտալ արեւմտամետ ուղղվածությունը, այն ենթադրությունը, որ Ռուսաստանի կենտրոնացվածությունը Ուկրաինայի վրա հնարավորությունների պատուհան է բացել երկրի ռազմավարական կողմնորոշումը փոխելու համար, եւ նման վարքագծի ուժգնացող քաջալերումն Արեւմուտքի կողմից: Ինչո՞ւ եմ ես պաթոլոգիկ անվանում Փաշինյանի եւ նրա թիմի արեւմտամետ կեցվածքը: Անշուշտ, արեւմտամետ լինելու մեջ ինքնին ոչ մի վատ բան չկա՝ իհարկե կախված նրանից, թե ինչպես է սահմանվում այդ եզրույթը: Իրականում, իր անկախության օրվանից Հայաստանը հաստատակամորեն հավատարիմ է եղել արտաքին քաղաքականության այն փիլիսոփայությանը, որը հաճախ անվանում են «կոմպլեմենտարություն» եւ որը նախատեսում էր լավ հարաբերություններ ինչպես Մոսկվայի, այնպես էլ Արեւմուտքի հետ: Այդ հարաբերությունների բովանդակությունը, իհարկե, նույնական չէր։ Հայաստանն ու Ռուսաստանն ունեին ռազմական դաշինք, որը իր երկու հարեւանների հետ չլուծված հակամարտություններ ունեցող Հայաստանի համար անվտանգության անփոխարինելի հենասյուն էր, քանի որ Արեւմուտքը չէր կարող լինել անվտանգության այլընտրանքային երաշխավորը։ Հայաստանը, համապատասխանաբար, ձգտում էր ձեւավորել եւ պահպանել Արեւմուտքի հետ հնարավորինս սերտ եւ բարեկամական հարաբերություններ, իհարկե՝ ոչ Ռուսաստանի հետ իր դաշինքի հաշվին: Փոքր շեղումներով այս ստատուս քվոն պահպանվեց մինչեւ 2018-ի հեղափոխությունը Հայաստանում, որի արդյունքում իշխանության եկան Նիկոլ Փաշինյանն ու նրա թիմը։ Նրանք «կոմպլեմենտարիզմի» երկրպագուներ չէին։ Նրանք ավելի շատ հակված էին տեսնելու այդ հարաբերությունները որպես անհամատեղելի եւ միմյանց բացառող, եւ հենց այստեղ է պաթոլոգիան: Նրանք իշխանության եկան արդեն արեւմտամետի եւ հակառուսականի համբավով՝ քննադատելով նախորդ վարչակազմին՝ Ռուսաստանի հետ Մաքսային միություն մտնելու եւ ԵՄ-ի հետ ասոցացման համաձայնագրից հրաժարվելու համար։ Նրանք չէին թաքցնում, որ Ռուսաստանը համարում են Հայաստանի դեմոկրատական եւ տնտեսական զարգացման խոչընդոտ եւ այն կոռումպացված ռեժիմի պաշտպան, որը հեղափոխությունը տապալեց։ Հեղափոխությունից հետո երկու երկրների հարաբերություններում փոխադարձ կասկածի մթնոլորտ էր տիրում։ Ռուսները Հայաստանի նոր իշխանությանը դիտարկում էին որպես հերթական «գունավոր հեղափոխականների», որոնց նրանք դիտարկում են որպես քաղաքական հետխորհրդային երկրներում` պատրաստ հարելու Արեւմուտքի ռազմավարությանը եւ թշնամաբար դիրքավորվելու Ռուսաստանի հանդեպ, իհարկե այդ նպատակը քողարկելով ազատականության եւ ժողովրդավարության հռետորաբանությամբ։ Չի կարելի ասել, որ նրանք դրա համար չունեին հիմնավոր պատճառներ: Միեւնույն ժամանակ,