ملیگرایان تورک چه میخواهند؟
مقدمه
ملیگرایی تورک یک جنبش فکری، فرهنگی و سیاسی است که ریشه در تحولات اواخر قرن نوزدهم دارد. این جنبش در طول زمان به اشکال گوناگون تجلی یافته و برای بهبود شرایط فرهنگی و سیاسی ملت تورک در ایران و سایر کشورها تلاش کرده است. این جنبش، در ایران، در بُعد داخلی بر حقوق ملی ملتها، دموکراسی و عدالت تأکید داشته، و در بُعد خارجی به دنبال تقویت روابط دوستانه و همکاری با سایر کشورهای منطقه و جهان، بهویژه کشورهای تورک است. توسعهطلبی قومی فارسی و نظم پسااستعماری از جمله موانع ملیگرایی تورک در ایران هستند. این نوشته به تاریخچه، خواستهها و موانع ملیگرایی تورک در ایران میپردازد.
تاریخچۀ ملیگرایی تورک
ملیگرایی تورک در اواخر قرن نوزدهم با بیداری هویتی تورکها در روسیه آغاز شد. روشنفکرانی مانند اسماعیل غاسپیرالی با شعار «اتحاد در زبان، اتحاد در اندیشه، و اتحاد در عمل» این جنبش را هدایت کردند. این شعار به تقویت همبستگی فرهنگی و سیاسی میان تورکها کمک کرد و اساس ملیگرایی تورک را بنا نهاد.
در خلال جنگ جهانی اول، جنبش ملیگرایی تورک به تلاش برای اتحاد سرزمینی تورکها پرداخت اما به دلیل شکست نظامی ناکام ماند. قدرتهای استعماری غربی ملیگرایی غیر تورکها را حمایت میکردند اما ملیگرایی تورک را تهدیدی برای منافع خود میدیدند. آنها علیه ایدۀ اتحاد سرزمینی تورکها تلاش کرده و سیاستهایی را پیش گرفتند که به تقسیم ملت تورک به چند کشور مجزا انجامید. هدفشان کاهش تأثیر تورکها بر سیاستهای منطقهای و جهانی بود.
در عصر حاضر، ملیگرایی تورک رویهای دیگر اتخاذ کرده، و بر همکاریهای فرهنگی، اقتصادی و سیاسی میان کشورهای منطقه، بهویژه کشورهای تورک تأکید میکند. سازمان کشورهای تورک نماد این همکاری است که با احترام به اشتراکات فرهنگی و تاریخی به تقویت همبستگی منطقهای میپردازد.
خواستههای ملیگرایان تورک
بُعد داخلی. ملیگرایان تورک در
داخل ایران به دنبال تحقق دموکراسی و برابری حقوقی ملتهای ایران از طریق
بازتعریف درونزای هویت ایرانی هستند. آنها بر این باورند که ساختار حکومت باید به گونهای اصلاح شود که تمامی ملتها بتوانند در فرآیندهای سیاسی به طور برابر مشارکت داشته باشند. از جمله خواستههای اصلی ملیگرایان تورک، پایان دادن به توسعهطلبی قومی فارس و سیاستهای سرکوبگرانه علیه ملتهای غیرفارس است.
بُعد خارجی. در
سطح بینالمللی، ملیگرایان تورک ایرانی به دنبال تقویت روابط استراتژیک و همکاریهای اقتصادی، فرهنگی و سیاسی با کشورهای تورک و دیگر کشورهای منطقه هستند. آنها بر این باورند که اتحاد و همکاری میان ملتهای منطقه میتواند به ایجاد صلح، ثبات و توسعۀ اقتصادی کمک کند. ملیگرایان تورک معتقدند همکاری منطقهای به نفع همۀ ملتهای منطقه است و باید از طریق ارتباطات فرهنگی و تاریخی مشترک تقویت شود.
موانع ملیگرایی تورک
توسعهطلبی قومی فارس. یکی از موانع اصلی تحقق خواستههای ملیگرایان تورک ایرانی
توسعهطلبی قومی فارس است. این توسعهطلبی، که در فعالیتهای قدرتهای استعماری فرامنطقهای در منطقه ریشه دارد، به دنبال سرکوب ملتهای غیرفارس ایران و تداوم سلطۀ ملت فارس بر آنهاست. این سیاستهای توسعهطلبانه ملتهای غیر فارس ایران را از حقوق خود محروم میکند و امکان رسیدن به برابری و دموکراسی را به تعویق میاندازد.
نظم پسااستعماری.
نظم پسااستعماری، که نتیجۀ دخالتهای مستمر بعضی قدرتهای فرامنطقهای در خاورمیانه است، یکی دیگر از موانع اصلی بر سر راه اهداف ملیگرایی تورک محسوب میشود. نظم پسااستعماری، از طریق بهرهبرداری از شکافهای قومی، مذهبی و سیاسی در منطقه، تفرقهافکنی را تشویق نموده و تلاشها برای همگرایی و اتحاد ملتهای منطقه را تضعیف میکند. قدرتهای فرامنطقهای، که منافع استراتژیک خود را در خاورمیانه دنبال میکنند، با حفظ و تشدید اختلافات، موجب تضعیف همکاریها و مانع شکلگیری یک اتحاد منطقهای مستقل و نیرومند، که میتواند به نفع تمام ملتهای منطقه باشد، میشوند.
نتیجهگیری
ملیگرایان تورک به دنبال تحقق دموکراسی، عدالت و حقوق برابر برای تمامی ملتهای ایران و منطقه هستند. این جنبش با تأکید بر اتحاد، همبستگی و همکاری میان کشورهای منطقه به مقابله با موانعی همچون توسعهطلبی قومی و نظم پسااستعماری میپردازد. ملیگرایی تورک، بهعنوان یک جنبش فکری، فرهنگی و سیاسی، به دنبال ساختن آیندهای است که در آن تمامی ملتها از حقوق برابر و احترام متقابل برخوردار باشند.
برگوتای ایلتریش
@qazvinturklari