🔸سقف بیستون
🔺گفتوگو با بیتالله ستاریان
✅شکست طرحها ناشی از دو علت عمده است: یکی اینکه مجموعه ساختار حکومتی دولت ما در خصوص مسکن فقر شدید اطلاعاتی دارند؛ یعنی خود مسکن و مسائلش برایشان ناشناخته است. عموماً هم این طرحها از جاهای مختلف کپیبرداری شده است مثل مسکن اجتماعی، مسکن ویژه، مسکن اجاره به شرط تملیک و مسکن مهر. اینها از کشورهایی برداشته شده است که رویکرد ویژهای در اقتصاد دارند و مشکل مسکن را تقریباً حل کردهاند. مشکل مسکن در ایران تفاوتهای بسیاری با آن کشورها دارد. در ایران دهکهای میانی و حتی میانی بالا هم درگیر چنین مشکلی هستند و به همین دلیل یکی از مشکلات بزرگ اقتصاد ما شده است.
✅در کشورهای دیگر بخشی از دهکهای پایین نمیتوانند مشکل مسکن خودشان را حل کنند و به همین دلیل دولتها مداخله میکنند. طرحهایی مانند مسکن اجتماعی، مسکن شهرداری یا هر نامی ساخته میشود یا اجاره میدهند یا اجاره به شرط تملیک میشود، یا اشکال دیگری از مسکن اجتماعی است. آنها سالانه ۳۰-۴۰ هزار مسکن به تناسب استهلاک خانههایی که قبلاً ساختهاند تولید میکنند تا مشکل دهکهای پایین را حل کنند، ولی ما برای مشکلی که بخش بزرگی از جمعیت ما را دربر گرفته است و حتی دهکهای میانی را با مشکل مواجه کرده، سراغ این طرحها رفتهایم. برای همین است که جواب نمیدهد. این طرحها برای تأمین چند ده هزار مسکن است و با نیاز یک میلیون واحد مسکونی که بخش خصوصی در همه کشورها به تناسب جمعیتشان در اختیارشان قرار میدهد قابل قیاس نیست. مشکل این است که ما الآن یک میلیون واحد مسکونی در سال نیاز داریم ولی ۱۰۰ هزار واحد تولید میکنیم. در دو سال گذشته تعداد واحدهای تولیدشده کمتر از ۳۰۰ هزار واحد بوده است.
✅مسکن و صنعت ساختمان در همه جای دنیا در اختیار بخش خصوصی است. دولت توان چنین کاری را ندارد، اما در ایران چون سیاستهای بالادستی و ابزار و امکانات طوری طراحی شده که در دست بخشهای دولتی یا خصولتی قرار بگیرد، اینها در اختیار بازار قرار نمیگیرد. درواقع باید این ابزار در اختیار بازار باشد تا بگوییم اقتصاد آزاد است. بخش خصوصی در ایران ۹۵ تا ۹۷ درصد از تهیه مسکن را در اختیار دارد، اما ابزار و امکانات در اختیار دولتهاست. گاهی تسهیلاتی به بخش خصوصی مرحمت میکند که این هم یکی از دهها ابزار مالی است که باید طوری طراحی میشد که در اختیار بازار باشد تا بتواند فعالیت کند. بخش خصوصی کشورهای اطراف ما جواب نیازهای جامعهشان را میدهند، حتی برای همسایههای خودشان هم بازار ایجاد میکنند، چرا بخش خصوصی ما نمیتواند؟ به همین دلایلی که گفتم.
✅شاکله اقتصادی ما اینطور است که دولت متولی همهچیز است همه منابع، همه درآمدها، بانکها، بانک مرکزی در اختیار دولت است در این اقتصاد قابلیت و پتانسیل و توانایی بخش خصوصی بیش از تولید یکپنجم این نیاز نیست. همان یکپنجم را که گفتم میتوانیم هم بخش خصوصی میتواند. خود دولت که هیچ نمیتواند. باید این اقتصاد باز باشد باید ابزارهای مالی وسیعی در اختیار گرفته بشود تا بتوانیم از این ابزارهای مالی استفاده بکنیم و بخش خصوصی بتواند تولید بکند. مابقی طرحهای دیگر که در این حاشیه داده میشود عموماً کمک است نه اینکه اصل طرح باشد؛ یعنی دولتهایی که در دنیا در بخش مسکن ویژه، مسکن اجتماعی، مسکن اجاره به شرط تملیک و مسکن مهر فعالیت دارند، هدفشان گروه خاص و کوچکی است که توانایی تأمین سرپناه ندارند. با این طرحها این مشکل حل میشود، نه اینکه بخواهیم مشکل به این بزرگی را با طرحهای کوچک حل کنیم.
✅ما دو نوع صنعت اجارهداری داریم. یکی صنعت اجارهداری در بخش خصوصی است و ما در این حوزه ۷ میلیون واحد مسکونی داریم. این یعنی یک صنعت اجارهداری بسیار قوی و پیشرفته. ۳۰ درصد از خانههای ما الآن اجارهای است. قرار نیست همه مالک خانه باشند، قرار است همه سرپناه داشته باشند، ولی مشکل اینجا شده که چون قیمت مسکن بالاست، اجارهاش هم بالاست و این اجاره آنقدر بالا رفته که گاهی از درآمد روزانه یک نفر خارج شده است. هزینه مسکن باید در سبد خانوار حدود ۱۵ درصد باشد؛ یعنی شما با حدود یک ساعت کار روزانه بتوانید اجارهتان را تأمین کنید. مابقی حدود شش ساعت و نیم باید صرف خوردوخوراک و پوشاک و تفریح شود؛ اما در ایران شما حتی اگر هشت ساعت هم کار کنید باز نمیتوانید فقط هزینه مسکن را تأمین کنید. باید شش ساعت هم کار اضافه انجام دهید تا فقط بتوانید صاحبخانه را راضی کنید؛ چون مسکن گران است.
منبع: چشمانداز ایران شماره ۱۴۶
برای مطالعه متن کامل مقاله به آدرس
https://B2n.ir/w30341 مراجعه کنید.
@cheshmandaz_iran